โรคหลอดเลือดสมอง
โรคหลอดเลือดสมอง คือ คือ ภาวะที่สมองขาดเลือดไปเลี้ยง
เนื่องจากหลอดเลือดตีบ หลอดเลือดอุดตัน หรือหลอดเลือดแตก ส่งผลให้เนื้อเยื่อในสมองถูกทำลาย เซลล์สมองเสียหายหรือตาย
ประเภทของโรคหลอดเลือดสมอง
• โรคหลอดเลือดสมองตีบตัน (Ischaemic stroke) เกิดจากเส้นเลือดสมองอุดตันจากลิ่มเลือดหรือไขมัน
• โรคหลอดเลือดสมองแตก (Haemorrhagic stroke) ทำให้มีเลือดออกภายในสมอง
• โรคสมองขาดเลือดชั่วคราว (Transient ischaemic attack: TIA) เป็นภาวะที่หลอดเลือดสมองขาดเลือดชั่วคราวใน
ช่วงเวลาสั้นๆ
• โรคหลอดเลือดสมองขาดเลือดจากเส้นเลือดแดงบริเวณต้นคอฉีกขาด (Cervical artery dissection) ส่งผลให้เลือด
ที่ขึ้นไปเลี้ยงสมองลดลง
อาการของโรคหลอดเลือดสมอง
อาการของโรคหลอดเลือดสมองแตกต่างกันไป ขึ้นอยู่กับชนิดหรือสาเหตุของโรคและส่วนของสมองที่ได้รับผลกระทบ โดยอาการที่เกิดขึ้นมักจะเกิดทันทีทันใดภายในเวลาไม่กี่วินาทีหรือนาที
มีหลักการจำง่ายๆ ที่สามารถนำไปใช้ตรวจคัดกรองและให้การช่วยเหลือ เมื่อสงสัยว่ากำลังพบผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง คือ “FAST” ซึ่งเป็นอักษรย่อที่มาจากคำต่อไปนี้
Facial weakness กล้ามเนื้อใบหน้าอ่อนแรงทำให้หน้าเบี้ยวเมื่อให้ผู้ป่วยยิ้ม หรือยิงฟัน
Arm weakness กล้ามเนื้อแขน/ขาอ่อนแรง
Speech problems ไม่สามารถพูดคุยสื่อสารได้ตามปกติ
Time การรีบติดต่อแพทย์หรือหน่วยบริการฉุกเฉินในทันที ที่คิดว่าเกิดโรคหลอดเลือดสมอง
ยังมีอาการอื่นๆ ที่พบได้บ่อยของโรคหลอดเลือดสมอง ได้แก่ ตาพร่ามัวหรือมองไม่เห็นโดยฉับพลัน อยู่ในภาวะสับสนมึนงง การพูดคุยสื่อสารผิดปกติ สูญเสียการทรงตัว ปวดหัวอย่างรุนแรง
ภาวะแทรกซ้อนของโรคหลอดเลือดสมอง• สูญเสียความรู้สึกด้านใดด้านหนึ่งของร่างกาย
• เป็นอัมพฤกต์หรืออัมพาต ซึ่งมักเป็นครึ่งซีกด้านใดด้านหนึ่งของร่างกาย
• กลืนลำบาก
• มีปัญหาในการพูด อ่านและเขียน
• มีปัญหาในการมอง เช่น เห็นภาพซ้อน หรือตาบอดบางส่วน
• มีปัญหาด้านความจำ
• มีปัญหาในด้านการขับถ่าย เช่น ปัสสาวะเล็ด ท้องผูก
• รู้สึกเหน็ดเหนื่อยเมื่อยล้าและมีปัญหาการนอนหลับ
• พฤติกรรมเปลี่ยนแปลงผิดปกติ

นอกจากนี้การที่ผู้ป่วยไม่ค่อยได้เคลื่อนไหวร่างกาย ก็ทำให้มีความเสี่ยงในการเกิดโรคอื่นๆ ตามมา เช่น แผลกดทับ การเกิดลิ่มเลือดในหลอดเลือดดำ (Deep Vein Thrombosis) กล้ามเนื้อข้อต่อยึดติด โรคปอดบวม เป็นต้น

ปัจจัยเสี่ยงของโรคหลอดเลือดสมอง

มีปัจจัยหลายประการทั้งด้านลักษณะตัวบุคคลและพฤติกรรม ที่เพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดโรคหลอดเลือดสมอง อาทิอายุมาก การมีประวัติโรคหลอดเลือดสมองหรือโรคหัวใจในครอบครัว การสูบบุหรี่ การดื่มสุรามากเป็นประจำ การใช้สารเสพติด เช่น โคเคน
ส่วนปัจจัยด้านโรคประจำตัวที่เพิ่มความเสี่ยงการเกิดโรคหลอดเลือดสมอง ได้แก่ ความดันโลหิตสูง โรคเบาหวานไขมันในเลือดสูง โรคอ้วน โรคหัวใจเต้นผิดปกติ ภาวะที่ทำให้เลือดออกง่าย เช่น โรคฮีโมฟีเลีย

การตรวจวินิจฉัยโรคหลอดเลือดสมอง

การตรวจที่สำคัญประกอบด้วย การวัดระดับความดันโลหิต การตรวจคลื่นไฟฟ้าหัวใจ อาจมีการเจาะเลือดเพื่อตรวจวัดระดับน้ำตาลและไขมันในเลือดเพิ่มเติม รวมถึงการเอ็กซเรย์คอมพิวเตอร์สมอง (CT หรือ MRI) หากแพทย์เห็นว่ามีความจำเป็น

การรักษาโรคหลอดเลือดสมอง

การรักษาทั่วไป เช่น การให้น้ำเกลือ การให้ออกซิเจน การสอดใส่สายทางจมูกให้อาหารถ้าผู้ป่วยมีปัญหาเกี่ยวกับการกลืนอาหาร

ยารักษาโรคหลอดเลือดสมอง

ชนิดของยาที่ใช้กับผู้ป่วยขึ้นอยู่กับชนิดของโรคหลอดเลือดสมองที่เป็น ตัวอย่างเช่น ถ้าเป็นชนิดหลอดเลือดตีบตัน หรือสมองขาดเลือดชั่วคราว (TIA) แพทย์จะใช้ยาป้องกันไม่ให้เลือดอุดตันเพิ่มเติม เช่น Aspirin หรือ Clopidogrel แต่ถ้าเป็นชนิดหลอดเลือดแตกก็จะใช้ยากลุ่มที่ช่วยให้มีการแข็งตัวของเลือดและ/หรือยาควบคุมระดับความดันโลหิต

การผ่าตัด

การรักษาด้วยการผ่าตัดเหมาะกับผู้ป่วยบางรายเท่านั้น อย่างกรณีการผ่าตัดเพื่อเอาเลือดที่ออกในสมองออก หรือผ่าตัดเพื่อเอาก้อนไขมันที่ขัดขวางการไหลเวียนของเลือดออก

การฟื้นฟูสมรรถภาพ

การฟื้นตัวจากโรคหลอดเลือดสมองในแต่ละกรณีมีความแตกต่างกัน โดยส่วนใหญ่จะมีอาการดีขึ้นในช่วงสัปดาห์หรือช่วงเดือนแรกๆ หลังจากเกิดอาการ การฟื้นฟูสมรรถภาพนอกจากจะมีแพทย์และพยาบาลดูแลผู้ป่วยแล้ว ยังมีนักกายภาพบำบัด นักอาชีวเวชศาสตร์ นักเวชศาสตร์การสื่อความหมายหรือนักแก้ไขการพูด (speech and language therapists) นักจิตวิทยา และจักษุแพทย์

การป้องกันโรคหลอดเลือดสมอง

คุณสามารถลดความเสี่ยงการเกิดโรคหลอดเลือดสมองได้ โดยการปรับวิถีการดำเนินชีวิตให้มีความเหมาะสม เช่น หยุดสูบบุหรี่ ไม่ดื่มสุราปริมาณมากเกินกว่าคำแนะนำ รับประทานอาหารเพื่อสุขภาพ ลดการบริโภคเกลือ ลดระดับไขมันในเลือดและออกกำลังกายเป็นประจำ ซึ่งจะช่วยลดความดันโลหิตและควบคุมระดับไขมันในร่างกาย